Nieuwsbrief 3

Inhoud

  1. Korte berichten
  2. Klemtoon in bestaande bijbelopnamen
  3. Goed, fout en het beste
  4. Afmelden ('unsubscribe')

1. Korte berichten

a. Naam maken met namen
U las het al in de vorige nieuwsbrief: er zijn deelnemers die alle negentien namenlijsten hebben ingevuld. Tineke Zwarts was de eerste. Zij kreeg vervolgens gezelschap van Bas Belder, Barbara de Ceuninck van Capelle, Aris Gaaff, Arie Hoeflaak, Jacomien van den Hoven-Scholten, Hein Huizenga, Margreet de Jong-van Gennep, Annelise van Kleef, Bram Laport, Janny Leene, Hans van Loenen, Tineke Plooij, Lydia van der Pol, Ank Slaa-Nitrauw, Marjan De Smet, Greet Swinnen, Magda Wemaere en Douwe K. Wielenga. Uiteraard is het onderzoek allereerst gebaat bij aandacht en betrokkenheid, en speelt het aantal antwoorden van een deelnemer een minder belangrijke rol. Maar wie negentien vragenlijsten heeft ingevuld, heeft wel naam gemaakt met de namen. Deze nieuwsbrief wil dat bevestigen.

b. Geen uitnodiging voor een nieuwe lijst
Als u een tijdje geen uitnodiging voor een nieuwe lijst hebt gekregen, wilt u dat dan melden aan info@onderzoekbijbelsenamen.nl? De uitnodigingen worden een week na het insturen van een ingevulde lijst automatisch verzonden. Als zo'n uitnodiging uitblijft, dan is meestal de ingestuurde lijst niet op z'n plek gekomen, doordat die lijst niet helemaal goed is ingevuld. U kunt dan via de link in de uitnodiging nog eens naar de lijst kijken. Als die link het nog doet, maakt dat op zich al duidelijk dat de lijst nog wacht op afronding.
Als de lijst wel correct is ingevuld, dan krijgt u een ontvangstbevestiging. Wilt u erop letten dat die er komt? Anders ontstaat een patstelling: het onderzoek wacht op de ingevulde lijst en de deelnemer wacht op een nieuwe uitnodiging.

c. Bijeenkomst van onderzoekers en deelnemers
De bijeenkomst dit najaar van onderzoekers en deelnemers gaat door. Daarvoor bleek van diverse kanten belangstelling te bestaan. Nadere mededelingen daarover in de volgende nieuwsbrief.

2. Klemtoon in bestaande bijbelopnamen

Het praktische doel van het klemtoononderzoek is een lijst van alle bijbelse namen waarin de klemtoon aangegeven wordt. Ieder die een bijbeltekst wil voorlezen, kan die straks raadplegen.

Het is interessant om te horen hoe in de afgelopen tijd met klemtoonvragen is omgegaan, in bijbelopnamen. Vanouds waren die bestemd voor blinden en slechtzienden. Bij de Christelijke Blindenbibliotheek zijn dan ook de complete opnamen te verkrijgen van een groot aantal bijbelvertalingen (zie www.cbb.nl). De laatste tijd zijn daar andere doelgroepen bij gekomen, onder andere door de toegenomen technische mogelijkheden. Zo is De Nieuwe Bijbelvertaling bij het verschijnen ervan in 2004 tegelijk voorgelezen. De 'Voorleesbijbel' die zo ontstond, is nog steeds te beluisteren (zie www.voorleesbijbel.nl). Verder verscheen vorig jaar 'De vijf Joodse feestrollen' (zie o.a. www.isvw.nl), en volgden dit jaar de uitgave met twee cd's 'Allemaal vrouwen' (zie www.uitgeversgroepjongbloed.nl) en het eerste deel van de 'Bijbel Tapes' (zie www.debijbeltapes.nl).

We kunnen bijvoorbeeld luisteren naar namen in het bijbelboek Ester. Dat is te horen op de 'Voorleesbijbel', 'De vijf Joodse feestrollen', 'Allemaal vrouwen' (gedeeltelijk) en de 'Bijbel Tapes'. In de rijtjes namen van Ester 1: 10 en 14 blijkt de klemtoon vaak te worden gelegd op de voorlaatste lettergreep, bijvoorbeeld: Bizzeta, Charbona, Abagta, Zetar, Karsena, Admata, Marsena. Maar op de 'Bijbel Tapes' worden deze namen uitgesproken met de klemtoon op de laatste lettergreep, zoals in de synagoge, dus hebraïserend. Klemtoonvariatie treedt op bij Mehuman in Ester 1: 10. De 'Voorleesbijbel' heeft Mehuman, terwijl op 'De vijf Joodse feestrollen' Mehuman wordt gezegd.

Opvallend is dat een voorlezer wel eens varieert. Op de 'Voorleesbijbel' klinkt uit dezelfde mond in Ester 1 zowel Memuchan als  Memuchan, en in Ester 2 niet alleen Mordechai, maar ook Mordechai, terwijl in datzelfde hoofdstuk zowel Hegaï (drie lettergrepen) te horen is, als Hegai (twee lettergrepen). Op de cd 'Allemaal vrouwen' zegt dezelfde stem Hegai én Hegai.

Er zijn ook namen waarbij de een de ene lettergreep beklemtoont en een ander een andere. Een bekend voorbeeld daarvan is Batseba: Batseba en Batseba. De bestaande opnamen laten deze variatie ook horen.

Maar ook de ingevulde vragenlijsten van het klemtoononderzoek getuigen ervan. Wat is nu de winst van dit onderzoek? Allereerst zijn de oordelen over de klemtoon daarin afkomstig van een groot en gevarieerd aantal deelnemers. Als die overwegend dezelfde keus maken, dan heeft een voorlezer daar uiteraard houvast aan. En als de oordelen van de deelnemers uiteen lopen, dan zijn verbanden te leggen. Die kunnen duidelijk maken waar die variatie mee samenhangt, waarna vervolgens een weg kan worden gewezen. Dat kan door de persoonlijke gegevens van de deelnemers, maar ook door opmerkingen die zij bij het onderzoek maken.
Zo vermelden enkelen dat ze op school Batseba leerden, maar later door een predikant Batseba zijn gaan zeggen. Een ander noteert: Sinds ik voor de kinderen een ezelsbruggetje heb bedacht om de naam van Davids badende buurvrouw te onthouden: Bad-zeep-ba, komt de klemtoon vooral op de tweede lettergreep. Aardig toch, zo'n klemtoononderzoek?

3. Goed, fout en het beste

U leest het op de website: Er bestaan geen goede of foute antwoorden. De enige onderzoekvraag is wat er met de klemtoon gebeurt. Maar u leest daar ook dat het onderzoek moet leiden tot een gids, en die zegt meestal wat het beste is. Geen goede of foute klemtonen, met als doel: het beste? Hoe zit dat?

Wie een onbekende naam moet uitspreken, wil weten hoe anderen dat doen, met welke klemtoon. Bij heel veel bijbelse namen weten we dat niet. Daarom doen we er onderzoek naar. Vervolgens kunnen we er wel wat over zeggen.

We willen weten hoe anderen het doen, omdat dit  handig is voor onze communicatie. Want woorden waarnaar we luisteren, herkennen we onder andere aan hun klemtoon. Als een inleider het heeft over een tábel, dan denken we allereerst aan: táfel. Pas later begrijpen we dat hij bedoelt: tabél.

Als een bijbelvoorlezer het heeft over Izebél, dan horen we waarschijnlijk allereerst: Isabél. Later denken we: of zou het gaan om de vrouw van koning Achab, Izébel? En nog weer wat later: of moet het Ízebel zijn, met de klemtoon vooraan?

We onderzoeken in deze maanden wat er met de klemtoon gebeurt als Nederlanders en Vlamingen bijbelse namen uitspreken. Dan kunnen we daar straks adviezen over geven, ter wille van onze communicatie.

4. Afmelden

Het kan zijn dat u geen nieuwsbrieven meer wilt ontvangen. Stuurt u dan een e-mail met "Geen nieuwsbrieven meer" aan info@onderzoekbijbelsenamen.nl.